ՋՈՐՋ ԱՎԱԳՅԱՆ: Ջազի կենդանի լեգենդ, ծագումով` հայ, կեցությամբ՝ ամերիկացի, ամերիկյան ջազի հիմնադիր
Այս հոդվածում մենք Ձեզ կծանոթացնենք մի մարդու հետ, ով կանգնած է այն երաժշտության ետևում, որը մենք չէինք ճանաչի, եթե չլինեին նրա՝ երաժշտական և կոմերցիոն դիպուկ կանխատեսումներն ու ջազին նվիրվածությունը: Այդ մարդը Ջորջ Ավագյանն է: Դժբախտաբար, մեզ մոտ նրա անունը հայտնի է միայն ջազի գիտակներին և մոլի երկրպագուներին: Այս հոդվածով մենք ցանկանում ենք Ջորջ Ավագյան-լեգենդին ներկայացնել ավելի լայն հանրությանը:
Այս տարի Ջազի հայկական ասոցիացիայի և Mezzo Production ընկերության կողմից կազմակերպվող «Yerevan Jazz Fest» ամենամյա ջազ փառատոնը նվիրվում է ծագումով հայ, ամերիկաբնակ, ամերիկյան ջազ-ինդուստրիայի հիմնադիր, հայտնի «Գրեմմի» մրցանակի դափնեկիր ՋՈՐՋ ԱՎԱԳՅԱՆԻՆ:
Yerevan Jazz Fest 2016-ը իրենից ներկայացնում է տարվա ամենաջազային իրադարձությունը Հայստանում և իր ծավալով ու հնչեղությամբ գերազանցում է նախորդին. Փառատոնը տեղի կունենա հոկտեմբերի 13-16-ը ընկած ժամանակահատվածում:
ХХ դարում ամերիկյան երաժշտությունն ապրում էր իր ‹‹ոսկե դարը››: Բազմաթիվ ջազային հսկաներ՝ Լուի Արմսթրոնգը,Դյուկ Էլլինգտոնը,Մայլզ Դեվիսը,Դեյվ Բարբեկը և դասական երաժշտության նոր դարաշրջանի շատ այլ ներկայացուցիչներ՝ Ջոն Քեյջը,Լուի Հարիսոնը, Ալան Հովհաննես Բեն Վեբերը, առանձնացան՝ ըստ ժանրային կառուցվածքի և յուրաքանչուրը կատարելագործվեց իր ժանրում: Երկու երաժշտական ուղղություններ հանդիպեցին և միավորվեցին պրոդյուսեր Ջորջ Ավագյանի և նրա կնոջ՝ դասական ջութակահար Անահիտ Աճեմյանի ջազային ընտանիքում:
Ավագյանը ծնվել է 1919թ. մարտի 15-ին Ռուսաստանի Արմավիր քաղաքում: Երբ նա 4 տարեկան էր, ընտանիքը արտագաղթեց: Ավագյանը մեծանում էր Մանհետենի արևելյան հատվածում: Իր վաղ սերը ջազի հանդեպ նա բացատրում է նրանով, որ մանկուց ունկնդրել է հայ ժողովրդական երաժշտության բարդ ռիթմերը: Ավագյանի սերը ջազի նկատմամբ էլ ավելի աճեց Յելում ուսանելու տարիներին: Նա հաճախ էր ներկա գտնվում գրող Մարշալ Ստերնի կազմակերպած երեկույթներին, որտեղ ջազ էր հնչում:
Ջորջ Ավագյանը հսկայական ավանդ ունի ջազի աշխարհում որպես պրոդյուսեր, կատարող և դերասան: Այս ինքնուս նորարարը հեղաշրջում կատարեց ջազի ձայնագրման ինդուստրիայում: Նա սկսեց վերաթողարկել ջազային դասական ստեղծագործությունները և նորովի բացահայտեց դասական ջազի վերաբերյալ դրույթները: Ջորջ Ավագյանի գործունեությունը երաժշտական ինդուստրիայում հնարավորություն տվեց աշխարհին ներկայացնել մեծաթիվ հանրահայտ ջազային կատարողների, ի դեմս Մայլզ Դեվիսի և Դեյվ Բրուբեկի:
Ավագյանը նաև հանդիսանում է Columbia Records-ի կնքահայրը: Նա է ներկայացրել «LP» (երկարաժամկետ ձայնասկավառակներ) նոր ձևաչափը և շարունակում է մնալ ջազային ժանրում առաջատարն ու շատ ջազմենների ընկերը: Նա աշխարհին է ներկայացրել Էդիտ Պիաֆին՝ առաջարկելով թողարկել նրա "LA VIE EN ROSE″ երգը որպես սինգլ, թողարկել է ալբոմներ, որոնք մեծ ազդեցություն են ունեցել Լուի Արմսթրոնգի և Դյուկ Էլլինգտոնի մասնագիտական աճի վրա: 1960-61թթ.-երին նա "Warner Bros Records″ ընկերությունում թողարկեց "Bill Haley & His Comets″ ձայնասկավառակը և Բոբ Նյուհարտի առաջին ալբոմը, որն արժանացավ "Best Album Grammy Award″ մրցանակին:
Ավագյանը ժպիտով է հիշում իր կյանքի այն դրվագը, երբ Լուի Արմսթրոնգը իրեն 10 դոլար վճարեց իր առաջին ալբոմի վրա կատարած գրառման համար: Նա հիշեց ջազի կենդանի լեգենդի խոսքերը. ‹‹ Շփումն անչափ կարևոր է››: Այս իմաստուն խոսքերը նա երբեք չմոռացավ:
Օգտագործելով ջազը որպես դիվանագիտություն՝ Ավագյանն իր մասնակցությունն էր ունենում բազմաթիվ միջազգային շրջագայություններում: Այդ շարքին է պատկանում նրա կատարած այցը Ռուսաստան՝ Բենի Գուդմենի հետ:
-Ես ցանկանում էի ջազն ընդլայնել աշխարհով մեկ, որքան հնարավոր է հեռու, այդ թվում երկաթյա վարագույրից այն կողմ, -նշել է նա և ավելացրել, -շատ ջազային կատարողներ Սովետական Միությունում այդ ժամանակ գտնվում էին բանտերում, հավանաբար այն պատճառով, որ այդքան էլ լավ չէին նվագում: Այս դիտարկումը այդ ժամանակ շատերի մոտ բարձրաձայն ծիծաղ առաջացրեց: Նա հիշում է, որ 1962թ.-ին ՍՍՀՄ կատարած շրջագայության ընթացքում յուրաքանչյուր համերգի ժամանակ բոլոր տոմսերը վաճառված էին լինում: Դա ամերիկյան ջազային խմբի առաջին շրջագայությունն էր և առաջին ջազային ալբոմը, որը ձայնագրվել էր այնտեղ:
Եվ վերջում, նշենք, որ Ջորջ Ավագյանը նաև Հայաստանում և աշխարհում հայտնի երգչուհի Տաթևիկ Հովհաննիսյանի “Listen to My Heart” ալբոմի պրոդյուսերն է: Դա, փաստորեն, հայկական առաջին վոկալ ալբոմն էր էթնո-ջազ ոճում:
