Հեղինակ՝ Դիանա Մարտիրոսյան
Սովետական մշակույթի ժամանակաշրջանը հարուստ է ոչ միայն Կոբզոնի ու Պուգաչովայի երգերով, Յուգոսլավիայից բերված կոմբինացիաներով և «ԽՍՀՄ-ում սեքս չկար» աբսուրդիստական թեզիսով, այլ յուրահատուկ ճաշարանային կոլորիտով, բյուրեղապակյա սպասքի մեջ շամպայնով և վինեգրետ-օլիվյե դոգմատիկ աղցաններով: Կարելի է հստակեցնել երկու գաստրոիրականություն. ճաշարաններ և փողոցային ուտելիք-խմիչքեղեն (կվաս, գարեջուր, գազավորված ջուր, կարկանդակներ, արևածաղիկ) և ընտանեկան պայմաններում մատուցված ֆիրմային ուտեստներ։
Սնվելու մշակույթի ոչ այդքան բարդ մեխանիզմը բավականին հաճախ ներառում էր սատիրային ենթատեքստ. բադրիջանի խավիարի մասին ցիտատը «Իվան Վասիլյեվիչը փոխում է մասնագիտությունը» ֆիլմում խոսում է սովետական իրականության մեջ դիֆիցիտի հասնող սննդամթերքի մասին, որն իհարկե, բավականին բարդ էր գտնել և շատ հեշտ էր կորցնել։ «3+2» արձակուրդային կատակերգությունը նույնպես ունի գաստրոկուլտուրայի տարրեր. ժելեն իբրև անհայտ և վստահություն չներշնչող ուտեստ, չորահացը ընդդեմ հացի, և երշիկով ձվածեղն իբրև գերող արգելք և ռեստորանային պայմաններում պարզապես մեկ շիշ չոր գինին մեծագույն շքեղություն, որը հասու չէ սովորական մահկանացուներին։ «Աղջիկները» ֆիլմի Տոսյան նշում էր, որ չամուսնացած օրիորդն ինքն իր գլխի տերն է. ուզում է հալվա է ուտում, չի ուզում հալվա, կարող է փոխարինել այն պրյանիկով։
Սովետական իրականության մեջ հացի ետևից տաքսիով չեն գնում («Ադամանդե ձեռքը»), իսկ մակարոնն ընթրիքի համար բնավ ամենավատ տարբերակը չէ («Հաջողության ջենթլմենները»). սրճարաններում սնվելը ճոխություն է, ճաշարան հաճախելը՝ գրեթե օրինակելիություն։ Գեորգի Դանելիայի ֆիլմերում կան առանցքային, սակայն նուրբ ու ենթատեքստային տեսարաններ, որոնց միջոցով անգամ երիտասարդ հանդիսատեսը ծանոթանում է երկաթե վարագույրի ներսում ապրող սպասարկման ոլորտին։ Օրինակ՝ «Աֆոնյա» տրագիկոմեդիայի ռեստորանային կոլորիտը հարբեցող խավի ամենօրյա տափաստանն է, որտեղ բրուսկետտաների և տապասների փոխարեն կան պրակտիկ և լխկած թթու վարունգներ, իսկ «Միմինոն» մի դրվագում հստակ խոսում է թեյավճարից նեղացող սպասարկողի մասին։ Կան նաև բազում օրինակներ համեղ պատրաստող տղամարդկանց մասին, որոնք դոնդողեցված ձկան մեծ մասնագետներ են («Ճակատագրի հեգնանքը կամ բաղնիքդ անուշ»), իսկ «Ունայնություն ունայնության» կնոջ նեղ գաստրոարսենալը կարող է անգամ ստիպել նորաթուխ ամուսնուն կասկածել վեհ զգացմունքի տոկունության ուժի մեջ և հրաժարվել երիտասարդ կնոջից, միայն թե օրը երեք անգամ չտեսնի ձվի կոմբինացիայով միանման ուտեստների շղթան։ Ե՛վ «12 աթոռները», և՛ «Չի կարող պատահելը» ինքնին սատիրաներ են, գրված ֆելյետոնիստներ Զոշենկոյի և Իլֆ-Պետրովի կողմից, այնպես որ ստեղծագործությունների էկրանավորումները մաքսիմալ կերպով ծաղրել են ոչ միայն սովետական իվենթի վիզուալ կողմը, այլ մատուցել նաև «հաճախորդի» ողջ սպառողական մենտալիտետն ու էտիկետը։
«Մոսկվան արցունքներին չի հավատումը» չունի վառ արտահայտված գաստրոդրվագներ, սակայն գնացքի մեջ պատմվող հավանական խորովածային պիկնիկը խոսում է ռուս տղամարդկանց մսային անկազմակերպության մասին, որը նրանք հաճույքով փոխարինում են սպիրտայինով. դրա համար այդ պատմության գլխավոր տղամարդու ամենակարևոր հատկություններից մեկը՝ ոսկե ձեռքերն էին, որոնք խնամքով պատրաստում էին սիրելի կնոջ համար սպասված ընթրիքը։ Բուբլիկների և կեֆիրների աշխարհում չկար տեղ ֆուագրայի և սուշիների համար, ամեն ինչ մաքսիմալ պարզ էր, էժան և հարմարավետ։ Բեյգլներն, իհարկե, չեն կարող փոխարինել բատոններին, ինչքան էլ զիլ չհնչեն, իսկ կորժիկները կրուասանների հետ համեմատելն ուղղալի անիմաստ է, կարևորը դա չէ, այլ Մատրոսկին կատվի ասած երշիկը հացի ներքևով ուտելը. այդպես ավելի համեղ է։
.jpg)